Er is weinig zo erg als een artikel zonder einde. Natuurlijk moet je een artikel afsluiten, denk je misschien. Maar in de praktijk eindigen veel artikelen heel abrupt, de lezer in vertwijfeling achter latend of hij misschien iets gemist heeft … Hoe kom je tot een goed slot van je artikel? Ik geef je graag een paar tips.

De twee moeilijkste alinea’s om te schrijven in een artikel zijn de eerste en de laatste alinea.

Aan de eerste alinea besteed ik veel tijd in mijn schrijftrainingen, maar hier vind je alvast wat tips voor de laatste alinea van een artikel. Die laatste alinea is niet te vergelijken met de laatste alinea van een rapport of memo. Daar verwacht de lezer in de laatste alinea een samenvatting en een conclusie.

Een artikel afsluiten met een samenvatting is niet zo geschikt.

Voor je lezer is het vaak mosterd na de maaltijd: hij heeft – als het goed is – net je hele artikel gelezen en heeft je boodschap nog helder voor de geest. Als je dan nog eens een opsomming geeft van de belangrijkste punten, is dat slaapverwekkend.

Weinig sprankelend artikel afsluiten

Ik kwam de onderstaande laatste alinea tegen in een artikel over wanbetalers:

Slecht betalende klanten en lange betalingstermijnen kunnen jaarlijks een aanzienlijke schadepost voor uw onderneming betekenen. Het lang openstaan van vorderingen heeft directe gevolgen voor de liquiditeit van uw onderneming. Ook kan het voorkomen dat rekeningen helemaal niet worden betaald, waardoor uw winstprognose opeens omslaat in een daadwerkelijk verlies! Hoewel er altijd hardnekkige wanbetalers zullen blijven bestaan, kan een goed uitgestippeld debiteurenbeleid de schade aanzienlijk beperken.

Het is een samenvattende alinea van alle punten die verder in het artikel werden genoemd. Een weinig sprankelend einde …

Hoe sluit je een artikel dan wel goed af? Dat hangt een beetje af van het soort artikel dat je schrijft. Hieronder beschrijf ik vijf manieren om een artikel af te sluiten.

1. De maakt-de-cirkel-rond-afsluiting

Deze afsluiting verwijst naar iets wat je in de inleiding hebt genoemd. Als je in de intro een vraag hebt gesteld, kun je als afsluiting het antwoord geven. Zo maak je het verhaal rond.

Als voorbeeld hiervan laat ik je graag de eerste zin lezen van de intro van een column van Karen Romme in het FD:

Een van de moeilijkste aspecten van ondernemen is dat je veel vaker moet kiezen dan mensen in loondienst.

Die beginzin verbindt ze mooi met de eerste zinnen van de slotalinea:
Maar over al die onderwerpen komen geen columns. Ik heb andere keuzes gemaakt en dit is mijn laatste voor Het Financieele Dagblad. Dat is niet mijn eigen keuze. Maar soms ben je als ondernemer blij als anderen voor je kiezen. (…)

 2. De oproep-tot-actie-afsluiting

De oproep tot actie mag niet ontbreken in een wervend artikel. In een wervend artikel schrijf je over een veelvoorkomend probleem. Je kunt zo’n artikel eindigen met wat een lezer moet doen om dat probleem op te lossen.

Ik vond het volgende voorbeeld in een artikel van een counsellor over stress bij (startende) ondernemers:

Zou jij graag willen weten wat je gevoel jou eigenlijk wil ‘wijsmaken’? Neem dan eens een kijkje in het boek ‘Geweldloze Communicatie’ van Marshall Rosenberg. Of ga eens praten met een counsellor bij je in de buurt. Counsellors zijn gespecialiseerd in het verwoorden en verbinden van gevoelens aan behoeften en dit kan je wellicht veel duidelijkheid en ordening opleveren.

De vraag die de schrijver stelt is misschien niet de meest wervende, maar de oproep tot actie staat er wel. Er staan er zelfs twee! Als jij een wervend artikel schrijft, beperk je dan tot één oproep tot actie, zodat je lezer precies weet wat hij moet doen.

3. De afsluiting met een prikkelende stelling

Een artikel afsluiten met een stelling zet de lezer aan het denken. Dit einde kun je bijvoorbeeld gebruiken bij een betogend of opiniërend artikel.

In een artikel over zorgtaal las ik bijvoorbeeld deze laatste alinea:

Maar het toppunt van taalziekte in de zorg is een uitspraak van een beleidsmedewerker van zorgondernemersorganisatie ActiZ. In het jargon van deze zorgonderneming liggen mensen in een verpleeghuis niet meer op sterven. Nee, deze stervende mensen hebben ‘het einde van hun zorgcarrière bereikt’. Hier is de mens verworden tot een vinkje in een computersysteem. Hier is elke warmte uitgeperst. Niet alleen patiënten zijn ziek in de zorg.

4. De succes-ermee-afsluiting

Je kunt een tips- of instructieartikel afsluiten met een wens of het uitspreken van hoop. Met een tipsartikel geef je je lezer een aantal adviezen, waarmee je hoopt dat hij of zij er zijn of haar voordeel mee kan doen. Met die hoop kun je ook eindigen:

Ik wens je veel succes bij een effectieve start van innovatie in jouw organisatie.

Het is misschien niet de meest flitsende afsluiting, maar wel een waarmee je je lezer laat zien dat je het artikel voor hem hebt geschreven.

5. De vraag-afsluiting

Net als een prikkelende stelling zorgt een vraag ervoor dat de lezer gaat nadenken. Je kunt kiezen voor een echte vraag of voor een retorische vraag, waarbij je eigenlijk geen antwoord verwacht. De vraag als einde kun je vrijwel bij elk soort artikel gebruiken.

Ik kwam een artikel tegen over impact die privéberichten op sociale media kunnen hebben op de organisatie met deze laatste zinnen:

Wat is uw mening? Betreft het hier privézaken of is ingrijpen nodig? En wie moet daarover een beslissing nemen binnen de organisatie? Heeft u al ervaring met dergelijke situaties?

Ik vind dat er hier te veel vragen achter elkaar worden gesteld. Ik weet als lezer eigenlijk niet meer over welke vraag ik nu moet nadenken. Maar ik word wel geprikkeld door de vragen.

Bij een nieuwsartikel is die laatste alinea trouwens gemakkelijk: een nieuwsbericht heeft geen afsluitende alinea. Daarin moet de laatste alinea eenvoudig weggelaten kunnen worden, want het belangrijkste nieuws staat in het begin van het artikel.

Waarschijnlijk heb je een voorkeur voor een bepaalde afsluiting. Misschien nodigen bovenstaande afsluitingen je uit om eens een ander einde aan je artikel te schrijven?

Ik lees graag wat jouw ervaringen zijn als je deze tips toepast. Je reactie hieronder is dus van harte welkom.